Innovatie & Inspiratie
Spel helpt jeugdzorgwerkers met bespreken morele vragen
‘Met het ethiekspel kunnen jeugdzorgwerkers op een speelse manier in hun eigen team en binnen de vaste teamvergaderingen aandacht besteden aan reflectie’, is de enthousiaste aanbeveling van Josée Kock, werkbegeleidster bij Bijzonder Jeugdwerk Brabant. Ze maakte samen met een aantal collega’s deel uit van een werkgroep Week van reflectie, die het spel heeft ontwikkeld. De teams die het spel al hebben gespeeld reageren positief. ‘De situaties zijn herkenbaar.’
Herkennen en bespreken van ethische vraagstukken en morele dilemma’s moet laagdrempelig zijn, en deel uitmaken van de dagelijkse werkpraktijk van de jeugdhulpverleners. Met deze opdracht is een werkgroep binnen Bijzonder Jeugdwerk Brabant* (BJB) aan de slag gegaan voor de Week van reflectie 2012. We zijn op zoek gegaan naar een speelse manier, waarop jeugdzorgwerkers in hun eigen team en binnen de vaste teamvergaderingen aandacht kunnen besteden aan reflectie. Dat heeft geresulteerd in het ontwikkelen van het spel Ethiek in de Jeugdzorg?, geïnspireerd door het spel Ethiek of niet? van de Twentse Zorgcentra.
Herkennen en onderkennen van ethische aspecten in de dagelijkse praktijk van de jeugdzorg en het gesprek hierover voeren is het hoofddoel van het spel, waarbij het er om gaat dit uiteindelijk een plek te geven in het dagelijkse handelen. BJB biedt haar medewerkers al veel mogelijkheden voor reflectie, zoals collegiaal overleg, intervisie, werk- en teambegeleiding. Ook is er in de Week van reflectie 2011 gestart met het regelmatig houden van morele beraden. Het spel Ethiek in de Jeugdzorg? is een waardevolle aanvulling op de andere zaken die voor reflectie ingezet worden.
Het spel bevat 39 kaartjes, met daarop lastige situaties uit verschillende hulpvormen van de jeugdzorg; een handleiding is bijgevoegd. Aan de hand van een situatie op een kaartje verkent het team van hulpverleners de verschillende perspectieven. Welke, wellicht ethische, vragen roept de situatie op? Welke waarden en normen spelen mogelijk een rol? Spelen er ethische dilemma’s, en welke zijn dit dan? De situaties kunnen aangepast worden, zodat ze nog beter aansluiten of een werkelijk voorgedane situatie weergeven. Ook kunnen de situaties inspireren tot het inbrengen van een lastige situatie uit de eigen beroepspraktijk, die speelt of gespeeld heeft. Voorbeelden van kaartjes: ‘Een cliënt heeft seks gehad voor een heel mooi kettinkje. Haar moeder is trots op haar. “Zo heb je zelf plezier en houd je er ook nog wat aan over”, was de reactie naar haar dochter.’; ‘Een vader van een cliënt heeft een schietvergunning. Hij laat zijn zoon illegaal ook regelmatig schieten met zijn wapen.’; ‘Een jongere met flinke flaporen lijdt daar zichtbaar onder en zou daar graag iets aan willen doen. Zijn ouders vinden dat niet goed. Zij zijn van mening dat je jezelf moet accepteren zoals je bent.’
In de Week van reflectie 2012 heeft elk team het spel gekregen. De ervaringen met het spelen van het spel zijn zeer positief, en de hulpverleners reageren enthousiast. De situaties onderzoeken op onderliggende belangrijke waarden leidde tot een andere, meer verkennende, manier van in gesprek gaan. Het gaat niet over goed of fout, wat ruimte geeft en minder behoefte om elkaar te overtuigen. Het spel biedt mogelijkheden om zichzelf en collega’s beter te leren kennen, omdat het uitnodigt het te hebben over dieperliggende zaken die men nastreeft. Sommige persoonlijke normen en waarden leggen bij een professionele benadering een ander gewicht in de schaal, werd ontdekt. Doordat de situaties in het spel herkenbaar zijn, nodigt het uit het vaker te spelen. Het spel heeft bij een aantal teams geleid tot een andere manier van cliëntbespreking. Moeilijke zaken die steeds weer opspelen worden onderzocht op dezelfde manier als de situaties op de kaartjes van het spel, dus op mogelijke ethische aspecten en morele dilemma’s.
De positieve ervaringen zijn aanleiding om te onderzoeken hoe het spel ingebed kan worden in de organisatie. ‘Het spel kan een prima instrument zijn om dilemma’s met elkaar te bespreken, of om reflectie vorm te geven’, vertelt Frank van Gemert, hoofd Personeel, Organisatie & Opleiden. ‘En met reflectie moeten we iets ondernemen in het kader van de professionalisering van de jeugdzorg.’
*Bijzonder Jeugdwerk Brabant is een jeugdhulpverleningsinstelling, die zich met name richt op jongeren en hun gezinnen met zeer complexe problematiek.
Josée Kock, werkbegeleidster Bijzonder Jeugdwerk Brabant
Spel Ethiek in de Jeugdzorg?
Initiatief en uitgave van Bijzonder Jeugdwerk Brabant
Prijs € 12,50 (incl. verzendkosten)
In de rubriek Innovatie & Inspiratie aandacht voor inspirerende spelvormen, vernieuwend (les)materiaal en methodieken om aan de slag te gaan met ethische reflectie en moreel beraad.
Meer bijdragen:
Spel Ethiek of niet?
Het spel van BJ-Brabant
'Ethiek in de Jeugdzorg?'
